Aleksandar Berček

Pošto lično smatram da je Robert de Niro najbolji filmski glumac koji je ikada postojao u svetskoj kinematografiji, svojevremeno sam se zapitao ko bi od naših glumaca mogao da bude ''srpski Robert de Niro'', iako ne volim takvu vrstu poređenja jer je ipak svaki glumac priča za sebe. Ipak, u ovom slučaju bilo mi je zanimljivo da nađem nekoga ko bi mogao da parira toj veličini jer se radi o zaista posebnoj veličini i došao sam do jedinog mogućeg odgovora, a to je Aleksandar Berček. Jedino on može da oglumi toliko široki spektar likova sa toliko ubedljivosti kao što nijedan naš glumac ne može i ne ume. U Srbiji svakako ima puno genijalnih glumaca ali Berček je ipak vanredan slučaj. On je jedini koji, bilo koji lik da odglumi, publika ga vidi kao takvog i u privatnom životu jer Berček kao da tog lika kog tumači nije glumio, već ga apsolutno živi u tom trenutku. Kod nas veoma često određene glumce, a to se često dešava i u svetu, pamtimo po određenoj ulozi ili kada snimi nešto novo atraktivno, mi ga ne oslovljavamo kao glumca ličnost, već po liku po kome je on postao medijski popularan. Međutim, kod velikih glumaca, kalibra Robert de Niro, glumca oslovljavamo punim imenom i prezimenom. Ma šta glumio, on je jedan jedini takav. Berček zaista jedini može, ume i radi na tom nivou kod nas, bilo šta da kreira, a glumio je razne likove. Od naivnih i smotanih mladića do džangrizavih i egoističnih staraca, ali i buntovne i bezobrazne, nežne i grube, autoritete i one koji podilaze autoritetima, moralne i nemoralne, pozitivce i negativce, normalne i lude... U ''Specijalnom vaspitanju'' iz 1977. dobar deo filma ne progovara ali je harizmatičan i ubedljiv.

Dešavalo se i da u jednom liku uspe da briljantno oslika dve ekstremno različite podvojene ličnosti jednog čoveka koje se menjaju, što nijedan naš glumac nije uspeo da uradi kao ovaj velikan. Berček je to znao da radi kao da je to nešto lako, a nije, i koliko je to teško samo on zna i to je jedna od velikih zagonetka pravih majstora: da sve što rade deluje kao da su to odradili iz šale.

Dovoljno je da se pojavi i u epizodnoj ulozi, on to briljanto i efektno odglumi, tako da je nemoguće ne zapaziti njegovu ulogu. Naravno, tu ne računam epizodne role sa početka karijere, gde još uvek nije dolazio do izražaja njegov ogroman talenat.

Kroz svoju karijeru sarađivao je sa našim najvećim filmskim i TV rediteljima. Đorđe Kadijević, Goran Gajić, Srđan Karanović, Goran Marković, Slobodan Šijan, Dragan Kresoja, Darko Bajić i Emir Kusturica samo su deo liste autora koji su prepoznali u velikom glumcu kvalitet.

Aleksandar Berček rodio se 4. septembra 1950. u Vrdniku, drevnom naselju u opštini Irig, koje se nalazi u Sremskom okrugu, na južnoj strani Fruške gore. Živeo je i u Rumi, a onda je otišao u Beograd da bi upisao Akademiju za pozorište, film, radio i televiziju i upisao je iz prve. U Beogradu je ostao do danas, dok je oduvek ostao istinski vezan za Frušku goru.

Debitovao je najpre u pozorištu 1970. Kao student glume pojavio se na sceni Jugoslovenskog dramskog pozorišta u predstavi ''Kapetan od Kepenika'' u režiji Aleksandra Ognjanovića.

Na televiziji debituje 1971. u kratkom TV filmu ''Domovina u pesmama'' Slavoljuba Stefanovića Ravasija. Iste godine glumio je i u dugometražnoj TV drami ''Muzički automat'' koju je režirao Branko Pleša.

1972. pojavio se po prvi prvi put i na filmu. Dobio je epizodnu rolu u klasičnom ratnom ostvarenju ''Prvi splitski odred'' Vojdraga Berčića. Iz nekog razloga ni ne čuje se Berčekov glas u ovom filmu, već imamo nasinhronizovane rečenice i iz današnje perspektive to prilično para uši, pošto smo se kroz sve kasnije uloge veoma dobro navikli na originalan i prepoznatljiv Berčekov glas.

Širu popularnost stiče tek zahvaljujući ulozi u čuvenoj TV seriji ''Otpisani'' koja je snimana 1974. i 1975. i bezbroj puta je reprizirana, pa je i do današnjih dana ostala aktuelna. 1976. snimljen je i film ''Povratak otpisanih'', a pod tim naslovom 1978. snimljena je i nova sezona kultne storije. Neuništiva partizanska družina je te 1978. doživela još jedan povratak na male ekrane kroz TV film ''Otpisani''.

Veliku popularnost nesumljivo Berček je osetio i kroz TV seriju ''Grlom u jagode'' iz 1976. Ovo remek-delo koje je pored nezapamćenog komercijalnog uspeha u sebi posedovalo i ogroman umetnički domet, bilo je i ostalo putokaz za sve generacije srednjoškolaca koje odrastaju uz dobru muziku, knjige i kvalitetno druženje. Nostalgičnost kojom ova serija odiše u svakoj svojoj epizodi do danas nije prevaziđena. Takvu priču o jednoj družini, sa takvim emotivnim nabojem niko posle toga nije uspeo da snimi.

Ipak, i pored toga što su mu određene uloge donele popularnost, Berček u tim svojim prvim ulogama nikako nije mogao da pokaže kakav se potencijal skriva u njemu. Svakako bio je još uvek mlad i neizgrađen kao umetnik ali za to su pomalo krivi i reditelji i uopšte tadašnje okolnosti koje su određivale kakvi će se filmovi snimati, pa Berček još uvek nije pokazao šta sve može. Do tada uglavnom je glumio skromne momke, veoma često naivne i zbunjene ali nikada ograničene. Tako recimo u TV filmu ''Brze godine'' iz 1973. glumi mladića po imenu Milton koji iz Amerike dolazi u Englesku kako bi izbegao regrutaciju zbog koje je mogao da ode u rat u Vijetnamu i tu vreme provodi sa skupinom razmaženih mladih ljudi koje počinje da izdržava. On to ne doživljava kao teret, već mu je drago što može da im pomogne, dok veći deo ekipe njegovu dobrodušnost maksimalno koristi.

Verovatno prva uloga gde je počeo da pokazuje svoju posebnu umetničku crtu je ''Kvar'' Miše Radivojevića koji je snimljen 1978. Bila mu je to i prva prava glavna uloga i tu je mogao nesmetano da razvije svoj glumački dar, više nego što je to mogao u dotadašnjim rolama. Saša, lik koga tumači u ''Kvaru'', je mlad televizijski novinar koji nailazi na ozbiljne probleme i na poslovnom i na privatnom planu. Iz nijednog problema ne može da izađe jer se sukobljava sa okolinom koja je kreirana na jedan banalan malograđanski način koji njemu nikako ne odgovara. Ta okolina želi da ga promeni i to u njemu izaziva još veći revolt koji počinje sve više da ispoljava. U toj uzaludnoj borbi, neće uspeti da se izbori ni sa sobom, ni sa pogrešno skrojenim svetom, pa će tako ostati jedini poražen, iako film želi da pokaže da čitavo društvo počiva na nekom kvaru i da je samo pitanje da li će se određeni pojedinci priključiti tom kvaru ili će ostati i dalje neprilagođeni ljudi sa svojim stavom o pokvarenom svetu. Saša želi da se progovori istina, ma koliko ona bila bolna, dok okolina želi iluziju kao jedino pravo rešenje za društvo.

Nakon ''Kvara'' nastavio je saradnju sa Mišom Radivojevićem. Važne uloge u njegovim filmovima imao je i u ''Snovi, život, smrt Filipa Filipovića'' iz 1980, ''Dečko koji obećava'' iz 1981, ''Čavka'' iz 1988, ''Uvod u drugi život'' iz 1992. i ''Ni na nebu, ni na zemlji'' iz 1994, dok se u Mišinoj TV drami ''Devojka sa lampom'' iz 1992. pojavljuje samo kao specijalni gost.

Nezaboravne uloge po kojima ga pamte mnoge generacije ostvario je u komedijama ''Nacionalna klasa'' iz 1979. i ''Ko to tamo peva'' iz 1980. Replike koje je izgovorio kroz lik Bunjuela, mucavca koji nikako da upiše režiju u ''Nacionalnoj klasi'' i Miška, besprekornog vozača autobusa u ''Ko to tamo peva'', i danas su omiljene među ljudima koji vole dobar humor.

1985. Berček glumi u filmu ''Jagode u grlu'' u kome se nažalost sva pozitivna energija iz serije ''Grlom u jagode'' slila u mračnu priču i kao da je naslutila i tragediju same bivše domovine.

Od smirenog i racionalnog mladića koji obećava u svakom pogledu u seriji ''Grlom u jagode'', u filmu ''Jagode u grlu'' isti onaj Uške koji pravi pametne poteze, sada kao odrastao čovek, razočaran u sve, živi sasvim suprotno načelima iz mladosti. U ''Jagodama u grlu'' srećemo se sa jednim potpuno novim Ušketom, krajnje nezrelim i teškim čovekom koji može svakome da kaže istinu u lice. Kao takav, on postaje loš za okolinu, a što je najgore, sve to trpe i njegova žena i sin.

Berčekov raskošan talenat najviše je odjeknuo kroz TV filmove. ''Narodni poslanik'' iz 1990, ''Video jela, zelen bor'' iz 1991, ''Zlostavljanje'' iz 1992. i ''Zla žena'' iz 1996. neki su od naslova gde je ostavio najubedljivije role koje će ostati za sva vremena kao primer kako jedan glumac treba da iznese svoju ulogu. U pomenutim ostvarenjima, Berček se apsolutno saživeo sa likovima koje glumi i ni u jednom trenutku mi ne osećamo da je to glumac, dok se kod drugih aktera može primetiti određeno glumatanje ili recimo da li neko ima iskustva u pozorištu, pa je to svoje iskustvo izneo i kroz ulogu u televizijskoj roli, što nije nešto mnogo loše ali nikako ne može da se meri sa onim što Berček ume da uradi jer sasvim je sigurno da niko ne može da se unese u ulogu kao što on to može.

Berček je glumac koji je u poslednjoj deceniji nepravedno zapostavljen. I pored toga, iza sebe je ostavio glumačke domete koje kod nas još uvek niko ne može da dostigne.

Poslednju ulogu za sada imao je u filmu Emira Kusturice ''Zavet'' iz 2007. Sramota je za našu kulturu da ovakav glumac nije imao od tada nijednu ulogu jer je on jednostavno rečeno umetnik za svako poštovanje i verovatno, a za mene sigurno, naš najbolji glumac.