Pesme grupe Kanda kodža i Nebojša ostavile su neizbrisiv trag u turbulentnoj istoriji ove zemlje od devedesetih godina prošlog veka. Ovaj bend je uspeo da savlada sve (iznenadne) prepreke i opstane punih trideset godina i da – uporni, odvažni i superiorni, fasciniraju britkošću i emocijom intenzivno osvajaju novu publiku.


Cilj objavljivanja izdanja “Popis” jeste da se obeleži važan jubilej ali prvenstveno želja da publika na jednom mestu čuje okosnicu koncertnog repertoara benda u novim aranžmanima uz nekoliko retko izvođenih pesama.

Prema rečima gitariste benda Nenada Pejovića, KKN do sada nije imao priliku da na jednom mestu sakupi sve svoje najpoznatije pesme i plasira ih publici u vidu svojevrsnog “best of” izdanja.

Album “Popis” predstavlja drugačiji pristup tom konceptu, a bend na taj način sledi globalni trend ponovnog snimanja svojih najvećih hitova u aktuelnim aranžmanima koji su bliski trenutnom zvuku grupe.

Izdanje počinje klasicima, a zatim sledi reprezentativni izbor pesama koje predstavljaju razvojni put benda do njihovog ustoličenja na tron gradske alternativne rok scene tokom poslednjih deset godina.

“Tajne letenja” je prvi predstavljeni singl sa ovog izdanja. Proces stvaranja albuma “Popis“ dokumentovan je video snimcima koji beleže snimanje ovih pesama (rediteljke Đurđice Gajić).

Prve kadrove iz ovog svojevrsnog rok dokumentarca, fanovi mogu da vide upravo u videu za singl “Tajne letenja“.

Između ponosa i rovova ambijentalnog zvuka - split poljskih projekata Jowisz i H.ø.s.t. "Ages of Determination" (2019)

Vremenom sam naučio da prihvatim i ono što ne razumem ili mi ne odgovara u bilo kom pogledu, što se tiče muzike. Međutim, haos nastaje kada mi se dopada žanr muzike i sam album, ali mi je tematika potpuna nepoznanica - kombinacija istorije i militarije, koje, očigledno, ne mogu jedna bez druge. Ne znam kako da se postavim kao pacifista prema stvarima koje se tiču vojske i ratovanja, jer su van žiže mog interesovanja. Bez obzira na to, podržavam svačiji umetnički napor i trudim se da pohvatam konce, makar u muzičkom smislu, kada već drugo ne umem da rastumačim. Takođe, iz tog razloga sam odlučio da kažem po koju reč o split EP-u "Ages of Determination", poljske sabraće Jowisz-a i H.ø.s.t.-a.

Oba projekta su usko vezana za martial pokret, koji je oslonjen na klasičnu formu koračnice i drugih oblika vojne muzike, ali ga fragmenti eksperimentalne muzike, pre svega ambient-a i slojevi proto-industrial-a i noise-a čine jedinstvenom pojavom na evropskoj muzičkoj sceni. Takođe, kontekst istorije i militarije je vrlo bitan za razumevanje celog koncepta, koji u polarizovanoj svetlosti zapravo ukazuje na besmisao rata i pre svega zverstvo ideologija koje su proizvele milione ljudskih žrtava u periodu manjem od 100 godina, tačnije od 1871. do 1945. godine. Ipak, same kompozicije imaju svoje umetničke kvalitete i na muzičkom planu verodostojno održavaju taj koncept. Ono što je prisutno i kod Jowisz-a i kod H.ø.s.t.-a jesu semplovi koji naglašavaju uzavrelu atmosferu rata - preporuka je da se split ne sluša mnogo glasno, da komšije ne bi pomislile da je počelo opsadno stanje. (Šalim se, naravno).

Jowisz-ov pristup je svakako "svečaniji", uz obilno korišćenje delova izvođenja pleh-orkestara, kao i drugih pesama koje su obično vojnici pevali - ovo samo pretpostavljam i to mi je odvuklo pažnju od delova pesama koji mi se više dopadaju. Kako njegov deo albuma odmiče, zvuk se "modernizuje" od ogoljene koračnice, bogati se synth i klavirskim deonicama, sa različitim ritmičkim promenama, što svakako daje na dinamici. Ambijentalnost i eteričnost pesme "A Child of Strasbourg" je ostavila veoma jak utisak na mene, dok "Bad Omen" ima odlične momente koji liče na filmsku muziku i odgovara u potpunosti temperamentu istorijskog perioda kog obrađuje (kraj Prvog svetskog rata). Na momente se pojavljuju i drone deonice, koje su vrlo interesantne, ali na žalost, vrlo kratko traju. S druge strane splita, zvuk H.ø.st-a je mnogo abrazivniji, "jači" u meri količine noise i dark ambient uticaja, koji su, kao i kod Jowisz-a, "opterećeni" pomenutom tematikom, ovog puta, Drugim svetskim ratom, ali mi je iz tih razloga nekako i mnogo razumljiviji. Dopada mi se koncept i kombinacija dark ambient-a (koji bi sam za sebe takođe odlično zvučao), semplova poljske gerilske radio-stanice sa kraja rata i prilično kvalitetnog drone-a u začuđujuće mirnim kompozicijama, blago spuštajući adrenalin čiji je nivo u prethodnici podigao šaroliki zvuk Jowisz-a. Naspram toga, H.ø.s.t. na neki način, vraća album na "početna podešavanja", naročito u "Niedobschutz 1945", što se tempa tiče i to je upravo jedan od kvaliteta splita - u navedenim žanrovima je zaista lako izgubiti dinamiku i nit koncepta, ukoliko se ne poradi na njima, ali su oba projekta ostala na visini zadatka, međusobno upotpunjujući priču o usponima i tragedijima koje su odjeknule Zapadnim svetom.

Naziv albuma takođe slikovito objašnjava kakve burne promene su se desile na tlu Evrope, iako se, sudeći po svemu, i dalje nalazimo u vremenu koje zahteva da biramo između ideologije i strasti, između mira i sofisticiranog porobljavanja. Jedini odgovor koji nas vodi slobodi je umetnost. I andergraund, pre svega.

Nadam se da nećemo stići i do rovova ponovo, ali ako bude ustrebalo, muziku za to imamo. Takođe, "Ages of Determination" je kod mene uspešno prošao test kao uvodnika u martial vode.

Desya Lovorov

//////////

Between the pride and the trenches of ambiental sound - split EP from polish artists Jowisz and H.ø.s.t. "Ages of Determination" (2019)

With time I learned to accept the things I don't understand or that don't fit me at all when it comes to music. However, chaos begins when I like the genre of music and the album itself, but the theme is completely unknown to me - a combination of historic and military themes, which, obviously, can't go without the other. I don't know, as a pacifist, what stance to take on things related to the military and war, because I'm not interested in it. Regardless, I support the effort anyone puts into art and I try to understand it at least in a musical sense, when I can't in any other. Also, for that reason I decided to say a few words about the split EP "Age of Determination" from our polish brothers Jowisz and H.ø.s.t.

Both projects are closely connected to the martial movement, which is based on classical forms of march and other military music, but fragments of experimental music, primarily ambient and layers of proto-industrial and noise, make it a unique genre in the European scene. Also, the context of military and history is very important for understanding the entire concept, which in polarizing light shows the meaninglessness of war, and first and foremost the animosity of ideologies that resulted in millions of dead people over the span of less than a century, from 1871 to 1945 to be exact. Nevertheless, the compositions themeselves have their own artistic qualities and authentically represent that concept. What is present both In Jowisz and H.ø.s.t. are the samples that emphasize the heated atmosphere of war - I recommend you don't listen to this EP too loudly, because your neighbors might think another occupation has started. (I'm joking, of course.)

Jowisz's approach is definitely more "solemn", with a lot of samples of brass orchestras, as well as samples of songs that are usually sang by soldiers - this is just an assumption and it pulled my attention away from the parts of the songs that I liked more. As his half of the record is passing, the stripped march sound is being "modernized" with synth and piano parts coming in, as well as various rhythm changes, which add to the dynamics of the music. The ambient and etheriality of the song "A Child of Strasbourg" left a strong impression on me, while "Bad Omen" has great moments that sound like they're from a film score and completely fit the temperament of the historical period they represent (the end of World War 1). From time to time, drone sections pop up, which are very interesting, but alas, very short. On the other side of the split, H.ø.s.t.'s sound is very abrasive, "stronger" in the sense of the amount of noise and dark ambient influences, which are like in Jowisz "burdened" by the aforementioned thematic, this time World War 2, but for those reasons is somehow more understandable to me. I like the concept and the combination of dark ambient (which would sound great on its own), samples of the polish guerrilla radio station from the end of the war and some good quality drone in surprisingly calm music, lowering the adrenaline a bit after Jowisz raised it with his colorful music. In contrast to that, H.ø.s.t. in a way brings the album back to the "default settings", especially in "Niedobschutz 1945", when it comes to tempo, and that is one of the qualities of the split - in the aforementioned genres it's really easy to lose on dynamics and concept if you don't work on them, but Jowisz and H.ø.s.t. were up to the task, mutually complementing the story of the ascents and tragedies that happened in the West.

The album title paints a good picture of the turbulent changes that happened in Europe, although, judging by everything, we are still living in a time that demands we choose between ideology and passion, between peace and sophisticated enslavement. The only answer that leads us to freedom is art. And the underground, first and foremost.


I hope we don't make it to the trenches again, but if we do, we have the music to go along with it. Also, "Ages of Determination" successfully passed the test as an introduction to martial music for me.

Desya Lovorov
English translation: Petar Stojanović

Kritika se pomalo nerezonski ostrvila na „Glass“ uglavnom mu spočitavajući da je monoton, nerazvijen i da ne odaje dužnu počast superiornijem „Unbreakable-u“ ili živopisnijem „Splitu“. Međutim, Šjamalan konkluzijom svoje iznuđene trilogije, zapravo, daje jedan logičan završetak onome što je pre 19 godina počelo kao jedna dekonstrukcija žanra superherojskog filma na ozbiljan i studiozan način (a što je i Džejms Gan pokušao kroz žanr crne komedije u filmu „Super“).


Dakle, Šjamalan u „Glass“-u nastavlja da prevrednuje i demitologizuje stripovske trope radeći to na jedan superherojskom filmu nesklon neglamurozan način, skoro pretvarajući svoje junake u psihijatrijske pacijente. Film jeste malo spor, ali njegova namera nikada i nije bila da se predstavi kao punkrvni spektakl, već kao jedna studija o uticaju stripovske i pop kulture na svet prosečnog pojedinca koja može da se izvitoperi u nešto što ovde simbolizuje Semjuel L. Džekson. Dakle, Šjamalanovi junaci su paradigme stripovskih likova lišeni svih svojih romantičnih i mitologizovanih atributa, zbunjeni svojim sposobnostima, iako definisani njima. Ono što je Šjamalan definitivno uspeo ovim filmom, a to je da nam zapravo podmetne „Split“.

„Glass“ je punokrvni nastavak „Unbreakable-a“, filma koji je možda i ponajbolji u Šjamalanovom opusu. Iako studio nije bio brz na obaraču da dozvoli nastavak ovog filma, trebalo je da prođe, eto, 19 godina da se to desi, a ni to se ne bi desilo da nam Šjamalan, onako izokola, nije podvalio „Split“, naizgled psiho-horor o podeljenoj ličnosti koji je postao iznenađujući hit i obezbedio „Glassu“ bioskopsku egzistenciju. Šjamalan će reći da je on sve to tako isplanirao još u startu i da je Kevin iz „Splita“ bio deo ovog univerzuma još pre 19 godina, ali ne treba zaboraviti da je Šjamalan vešt manipulator i da to njegovim filmovima i obezbeđuje notu misterioznosti. „Glass“ ima svoje mane, ima previše ekspozicije, pomalo je predvidljiv, i kriminalno zanemaruje Brusa Vilisa kome skoro pa oduzima protagonizam, ali zato pruža Mekavoju da se potpuno glumački razmahne i pocepa scenografiju, daje nam ikoničnog zlikovca u Džeksonu i nekoliko zanimljivih preokreta koji se mogu tumačiti u stripovskom kanonu. Možda ne za anale, ali solidna konkluzija jedne neočekivane trilogije.

Slobodan Novokmet

Ova danska grofica se više puta našla u užem izboru za Nobelovu nagradu. Između ostalog, jednom kad ju je dobio Ivo Andrić i jednom kad ju je dobio Ernest Hemingvej, koji je na besedi izrazio žalost što njoj nije odato ovo priznanje. Orson Vels ju je ekranizovao nekoliko puta, a trenutno je u pripremi i serija zasnovana na njenom životu, koji je bio podjednako uzbudljiv koliko i njena proza.

The Deluge at Norderney
Ova priča ima strukturalnu osnovu u Bokačovom Dekameronu. Nekolicina ljudi je zbog vanrednih uslova zatvorena na jednom mestu i priča priče da ubije vreme. Počinje izvanrednim opisom nezapamćenog nevremena u primorskom gradu iz naslova. Nakon što su sve kuće poplavljene, četiri osobe ostaju zatočene na tavanu jedne staje i otpočinju svoje pripovesti, koje se na nezamislive načine granaju, lančaju i prepliću.

The Old Chevailer
Na početku ove priče ljubavnica pokušava da otruje naratora. On zatim upoznaje devojku koja je za njega apsolutno savršenstvo, ali uz to savršenstvo ide i obrt. Taj obrt je moguće predvideti, samo što to nimalo ne umanjuje njegov efekat na protagonistu. Takođe, sledi još jedan preokret, i to takav da teško da je ikada viđen u istoriji književnosti. Nagoveštaj: da li biste neku osobu prepoznali ako vidite njenu lobanju?

The Monkey
Igumanija jednog manastira pomaže svom sestriću da se oženi devojkom koju mu je ona odabrala. Prepreka je zapravo sama devojka koja odbija ponudu, a način na koji je "privole" je bezmalo fascinantan. Takođe, majmun koji se provlači kroz priču kao igumanijin ljubimac doprinosi još jednom preokretu.

The Roads Round Pisa
Ova priča je ponovo sastavljena iz niza umetnutih pripovesti. Počinje slučajnim susretom i zavetom, a teče naizgled epizodično, da bi se na kraju sve zaokružilo. Malo je teško pronaći ugao iz kojeg je najbolje čitati ovu priču pošto je ona i zbog strukture i zbog brojnih koincidencija nešto između omaža i parodije viktorijanske avanture, s prerušavanjem, prepoznavanjem i dvobojem.

The Supper at Elsinore
Ova priča govori o dve sestre usedelice i njihovom otuđenom bratu čiji se duh naposletku pojavljuje posle puno godina i priča o svom uzbudljivom piratskom životu.

The Dreamers
I ovde je zapravo reč o više ulančanih pripovesti. Tri prijatelja jedan drugom pripovedaju o svojim iskustvima s fatalnom ženom, a onda se ispostavi da je to jedna te ista osoba koja se pod različitim imenom i profesijama pojavljuje na raznim krajevima sveta. Intrigantni okvir ove priče čitaoca navodi na kriva očekivanja i tu se još jednom pokazuje briljantnost Bliskenine proze koja sve vreme pleše na oštrici.

The Poet
U ovoj priči se govori o talentovanom pesniku i meceni koji na svoj način pokušava da iz njega izvuče najviše što može, stvarajući mu odgovarajuće okruženje. Naravno, stvari neće poći nameravanim smerom.

Ne mogu reći da mi se sve ove priče podjednako dopadaju, ali, kao i u slučaju s Nabokovim, ni za jednu ne mogu da kažem da je loša. Karen Bliksen naprosto piše kao da je izmislila književnost i kao da niko pre nje nije pisao. Sve ono što bi se kod drugih moglo okarakterisati kao greška, kod nje funkcioniše, i prepoznaje se očita autorska namera. U pitanju je visokointelektualna proza, besprekornog stila koja traži pažljivo iščitavanje i ponovno vraćanje.

Influenser je kratkometražna satirična komedija.
Kima i Luna dolaze u Beograd gde snimaju pesmu i spot i započinju svoj uspon na vrh trep folk scene. Ipak, stvari se ne odvijaju baš onako kako su zamišljali.

Priča o Top listi nadrealista, urnebesnom, montipajtonovskom i alanfordovskom radio i Tv serijalu tragikomičnih, nadrealno-farsičnih skečeva (1981.-1991.) čudesne bosanske komičarske trupe ,,TNT“ tipa, priča je o jednom burnom vremenu kulminacije uspona i tragičnog pada jedne zemlje (SFRJ), jednog režima (komunističkog, jednopartijskog, revolucionarnog, demagoškog), jednog farsičnog sistema idealizma i apsurda (samoupravnog socijalizma) i propasti jednog romantičarskog sna (južnoslovenskog) nekolicine balkanskih naroda na ovim našim prokletoavlijskim i alanfordovskim prostorima.

Između krajnosti neverovatnog kulturno-istorijskog uspona i krvavog raspada u haosu bratoubilačkog rata i primitivizma (kao osnove raspada) nastala je sada već legendarna sarajevska komičarska trupa ,,Top lista nadrealista“, obeleživši jednu bolnu, tragikomičnu i katarzičnu deceniju svojim satiričnim, nadrealno farsičnim skečevima...



Da li čitate knjige?
Čitam...čitam...
Da li ste čitali ,,Anu Karenjinu“?
Da nije to možda ona što je voz na Ilidži sprčio?!

Nadrealisti su počeli kao radio komedija emitovana na Radio Sarajevu, a kasnije i na TV Sarajevu tokom osamdesetih i ranih devedesetih. Kultni Tv serijal ,,Top lista nadrealista“ emitovan je u tri navrata tokom 1984., 1989. i 1991. nestavši u talasima ludila i plamenu građanskog rata. Početkom rata u Bosni, deo sarajevske ekipe prešao je u ilegalu i nastavio je sa radom u Sarajevu koje se našlo pod opsadom. Njihov humor i ismevanje ludila i gluposti sve tri zaraćene strane bio je poslednji vapaj razuma, melem na ranu bosanske raje iz čijeg duha i vedrine su i proizašli ranih osamdesetih, u isto vreme kad i slavni sarajevski filmski reditelj Emir Kusturica...

Da li bajke barem čitate?
Ja...
Na primer bajku o ,,Vuku i tri prasića“?
Ja sam Muslimanka!...

,,Top lista nadrealista“ počela je sa emitovanjem 1981. godine kao deo emisije ,,Primus“ na Radio Sarajevu, a potom dobija vlastiti termin za emitovanje nakon naglog rasta popularnosti. Godine 1984. se izrodila i pomenuta Tv serija skečeva. Nadrealiste su činili glumci i pisci, a deo njih je bio član rok grupe ,,Zabranjeno pušenje“, predvodnika tzv. ,,New primitivs“ pokreta... Između ostalih, nosioci glavnih uloga i autori većine skečeva bili su dr. Nele Karajlić (Nenad Janković), rok muzičar i vođa ,,Zabranjenog pušenja“, glumac, pisac i TV režiser, rođen u Sarajevu 1962. godine (igrom sudbine u vreme radnje kultnog filma Emira Kusturice ,,Sećaš li se Doli Bel?“, filma koji širom otvara vrata sarajevskoj kulturnoj sceni), Branko Đurić – Đuro, rođen iste godine u Sarajevu, glumac i reditelj, pevač rok grupe ,,Bombaj štampa“, Zenit Đozić, legendarni Fudo, glumac, komičar i TV producent, rođen u Sarajevu 1961. godine, neponovljivi Mirko Srdić, alias Elvis J. Kurtović, vođa rok benda i pisac... U ostatku bande bili su još Darko Ostojić, Boris Šiber, Davor Sučić, Dražen Ričl, Davor Dujmović, Faris Arapović, Drale Karajlić, Davorin Šagulja...

,,Novi primitivizam“, kulturni pokret nastao u Sarajevu osamdesetih, bio je zajednički imenitelj i osnova delovanja svih sarajevskih nadrealista, bez obzira da li su se izražavali kroz rokenrol, film ili skečeve... Pokret je pokrenula ista ona ekipa ljudi koja je stvorila ,,Top listu nadrealista“, a bili su to Elvis J. Kurtović, dr. Nele Karajlić, mr. Sejo Sekson, Branko Đurić Đuro, Boris Šiber i Zenit Đozić, kreativna grupa mladih ljudi iz sarajevskog naselja Koševo. Njihovi najpoznatiji projekti bili su ,,Zabranjeno pušenje“, ,,Top lista nadrealista“, Elvis J. Kurtović & njegovi Meteori, ,,Bombaj štampa“... Njihov izraz je bio humor, baziran na duhu obične bosanske raje i sarajevske omladine iz andergraund krugova. Njihovo delovanje je bio odgovor na sveopšte mrtvilo, palanački duh, ludilo opšte propasti i primitivizma koji je tih godina zauzimao primat u svim porama društva, stvarajući osnovu za sve ono što nas je potom snašlo i što još uvek živimo sa tragičnim ishodom...

...Da li ste išta čitali od knjiga? ,,Crven ban“, možda?
Čuj, čito, drž’o ga u ruci, care!...

 
Dr. Nele Karajlić, jedan od glavnih autora i protagonista čuvenog serijala objašnjava na sledeći način duh sarajevskog nadrealističnog humora:

,,Kad smo radili TLN za radio, nismo imali pojma da ,,Leteći cirkus Monti Pajtona“ postoji. Ipak, dobro je što nas upoređuju s njima, što znači da smo našli pravi način da ljude zabavimo. Međutim, TLN je humor sa našeg tla, opušteno rezonovanje na sve što se oko nas događa. Na primer, svakog dana slušamo vesti sa ratišta, u našoj emisiji imamo isto to sa ,,mirišta“. I dok se ceo svet zgražava zbog rata u Jugoslaviji, mi u našoj emisiji parafraziramo događaje. Naš humor nije maliciozan, zlonameran, već opušten i dobrodušan, zbog toga je serijal pun tog duha, sarajevskog“.

I upravo tako – humor nadrealista, istrgnut iz sarajevskog asfalta i predgrađa u jedno burno i prelomno vreme, bio je naivan i jednostavan, sirov i specifičan, pomalo opor, nadrealan, nestvaran, satiričan, farsičan, apsurdan, ali istinit... Njegovom oštrom oku, britkom peru i vizionarskom duhu ništa nije promicalo – od primitivizma koji je bio uvod u opštu propast svih pravih vrednosti i jedan od glavnih uzroka haosa bratoubilačkog rata do ludila laži i demagogije na čijim se osnovama zasnivalo sve ono što je tih godina do temelja uništeno: od ekonomije i privrede do duha tradicije i kulture...

Ne samo da su u svojim nadrealnim skečevima bili svedoci opšte kulturne, duhovne i privredne propasti jedne zemlje u nestajanju, nego su i njeno nestajanje u haosu građanskog rata predvideli i isparodirali... Od čudesne priče o reformama i demokratiji (koja nažalost, barem kod nas, još uvek traje), ismevanja privrednih i kulturoloških fenomena socrealizma – od fabrika za proizvodnju NIŠTA ili proizvodnju auspuha za dalekovode (!?) do biroa za (ne)zapošljavanje (u kojima se mladi nezaposleni ljudi koriste kao kipovi za popunjavanje fabrika koje proizvode ništa - ,,Ovo je Jusuf, ima dva završena fakulteta... Pre podne radi kao portir, a posle podne kao skulptura kod nas u fabrici“), skeča o neobičnom rekordu u kojem se radnici takmiče ko duže nije primio platu, preko parodije besmisla rata u Bosni, u kojem se grad Sarajevo deli na dva dela, a unutar porodica nastaju automne oblasti podeljene po nacionalnim osnovama, unutar kojeg iznenada ,,izbija mir“ i ugrožava ,,harmonični rat“ i gde se čudesni izum zvani ,,hepek“ koristi za rešavanje svih problema i nesporazuma, do urnebesnog ismevanja alternativne medicine (Ogulin Oglo Ćulibrk), narodnih običaja (,,hrkljuš“ i ,,sisanje motke“), obrazovanja, ekologije, sporta, besmislenih TV programa koji emituju glupost i nekulturu, kvizova, naučnih otkrića i rigidnih nacionalizama (uz pomoć ,,detektora“) proteže se nepregledno nadrealno polje humora jedinstvenih sarajevskih otkačenjaka i šereta, slika jednog vremena i duh jedne epohe u nestajanju (čije posledice još uvek osećamo)...


Prisećam se, uz osmeh, jednog od urnebesnih, karakterističnih skečeva ,,Top liste nadrealista“ u kojem, utonuvši u san, milicioner Rade Pendrek (Đuro), star 40 godina, upada u Zonu sumraka... U Zoni, gde je sve izokrenuto naglavačke, njega hapsi grupa studenata pošto prilkom provere Rade kod sebe nema indeks... Oni ga odvode na saslušanje kod Esada Ćimića (poznatog bosanskog sociologa kulture), kojeg tumači legendarni Elvis J. Kurtović... U parodičnoj sceni ludila saslušanja i okrivljenom milicioneru sledi mučenje do priznanja – puštaju mu muziku Mocarta i čitaju odlomke iz Ničeove ,,Volje za moć“...

Bio je to trijumf sasvim neobičnog, nadrealistično-apsurnog humora i ludila, kao slika jednog vremena koje se nikad više neće vratiti... ,,Top lista nadrealista“ i njeni legendarni protagonisti (u izmenjenom sastavu) nastavili su i tokom rata u Bosni da se emituju kao radio emisija (iz okupiranog Sarajeva), ismevajući sve tri zaraćene strane i svakodnevni haos bezumlja u kojem su se našli građani tokom opsade (1992. – 1995.)...

Na kraju svega, ostala je samo jedinstvena i neponovljiva magija, legenda koja svedoči o neuništivom duhu obične raje, o neuništivom duhu svih nas koji ne pristajemo i ne prodajemo veru za večeru... Njegovo veličanstvo – humor, jedinstveni je izraz tog i takvog duha, ono što izmiče svakoj nepotrebnoj analizi ili mogućnosti da ga steknete na neki grub ili sebičan način... Na kraju svega ostaje lepota duha, čista i neiskvarena u svojoj nevinosti, naivnosti i neuništivosti...

Dragan Uzelac

LOVE, DEATH & ROBOTS (2019)

Tim „Deadpool“ Milner i Dejvid Finčer producentski su upriličili ovu antologijsku animiranu seriju koja na, kroz različite stilove i tematska ishodišta predstavlja neke arhiteme naučne-fantastike, fantazije i horora, čineći to kroz neinhibirani pristup solidnim količinama nasilja, humora i krvi.

Predstavljajući svojevrsni odgovor 21. veka na kultnu animiranu kompilaciju „Heavy metal“, Finčer i Milner predstavljaju obilje motiva, tema i koncepata koji na različite načine tretiraju savremenе probleme (kao što je identitet, diskriminacija, ekologija), ali na momente sasvim besramno eksploatišu tipične trope iz pop kulture. Iako je nemoguće od 18 različitih epizoda očekivati ujednačen kvalitet, ipak u ovoj antologiji ima dovoljno ideja i više nego impresivne izvedbe (koja se posebno ogleda u kvalitetu animacije) da je možete posmatrati kao jedinstveno i samosvojno delo.

SEX EDUCATION (2019)

Coming of age tinejdžerske sapunjare nisu ništa novo ni revolucionarno, ali britanski „Sex education“ donekle revitalizuje ustaljenu formulu tako što nam daje zanimljive i dinamične likove koji se ponašaju i izgledaju u skladu sa svojim godinama, i pritome ih smešta u skoro zabačeno ruralno područje kojim kuljaju svi oni isti problemi kao i u velikom mestu.

Pratimo klinca (neuobičajeno ovde neiritantni Asa Baterfild) sa čijim se dečačkim seksualnim neiskustvom razni mogu poistovetiti, ali koji inteligencijom nadoknađuje društvenu čudnjikavost i manjak iskustva. Njegov način da se snađe u srednjoj školi punoj seksualnih pritisaka počinje da biva deljenje seksualnih saveta zbunjenim srednješkolcima koji se suočavaju sa najrazličitijim problemima koje najčeše rešavaju tako što idu glavom kroz zid ili kao vo u kupus. A ako biste pomislili odakle Asi bilo koji savet, recimo da ih je sve maznuo od majke – iskusnog seksualnog terapeta. Na taj način serija postaje kvazipametna, vrcava, na momente lasciva tinejdžerska dramedija koja se ne stidi da bude i banalno sirova i plastična u tretiranju svoje teme, ali koja pokazuje izvesnu toplinu u tretiranju likova koji prolaze kroz čitav niz tipično tinejdžerskih problema i kušnji. Stil ove serije vuče na 80-e godine i Ameriku iako se dešava u savremenom trenutku i u Britaniji, a duhovito je uporediti je s jednom sličnom serijom – The Inbetweeners. Dve serije ne mogu stilski i scenaristički biti drugačije iako se suštinski bave sličnim periodom, temama i problemima.

AFTER LIFE (2019)

Nova serija Rikija Džervejza predstavlja ga kao emotivnu olupinu, čoveka koji skrhan smrću žene ne može da iznađe motiv da bi nastavio dalje, te tone u ogorčenost, mizantropiju i malodušnost prema ljudima i poslu, koju leči otrovnim i zajedljivim komentarima.

Destruktivni samoprezir polako popušta interakcijama sa rodbinom i ljudima s posla koji ga nekako, mic po mic, lišavaju okorelih ljuštura depresije. Iako pomalo opterećena kvazifilozofiranjima, ovo je ipak pitka crna komedija o tome kako se nositi s gubitkom i gde naći odgovor kada izneveri svaka nada.

RUSSIAN DOLL (2018)

Pomislio bi čovek da su tropom iz „Dana mrmota“ već svi prekrdašili i da je koncept ponavljanja dana u beskonačnom krugu već iznošen do besvesti, a onda se pojavi jedna serija od 8 epizoda po pola sata koja uspe da tom konceptu nametne neočekivani obrt.

„Russian doll“ prati drčnu, ciničnu i otresitu Njujorčaniku Nadiju koja biva primorana da, nakon nesrećene smrti, stalno proživljava isti dan (ili isti vremenski period), koji je konstantno, posle svake smrti koja je očigledno neumitna i jedino sigurna, vraća u isti toalet ispred istog ogledala za vreme rođendanske žurke priređene njoj u čast (simbolično na 36. rođendan, isti koji je bio poslednji njenoj majci). Pokušavajući da shvati zašto joj se događa to što joj se događa, Nadija koristi svoju oporu, crnohumornu narav i teorije koje se kreću od religije, misticiza do astrofizike, međutim najveći proboj u razumevanju svoje situacije ostvaruje upoznajući osobu sa kojom očigledno deli prokletstvo ponavljanja dana. Da li su dve jedinke povezane ne nekom dubljem sudbinskom nivou i ima li li smisla u njihovom susretu, ostaje do kraja da se vidi. „Russian doll“ funkcioniše i kao drska i cinična komedija, i kao misterija, i kao psihološka drama, zavisno iz kog ugla se gleda, ali može delimično, kroz zabavan i neubačajan tretman „ponavljanja dana“, da se sagleda i kao jedna vrla studija o krizi srednjih godina, depresiji, mentalnom zdravlju, promašenosti života i predodređenosti sudbine.

THE KOMINSKY METHOD (2018)

Štoni bi rekli Ameri „nothing to write home about“, ali lepo je videti vremešne Daglasa i Arkina u jednom nepretencioznom serijskom angažmanu koji nema ni plot ni preterano razrađen razvoj karaktera, nego je donekle samo svakodnevica starenja, neumitna every day svaštoteka događaja koji tematizuju starost u Holivudu, prijateljstvo, porodične odnose i pomalo se obračunava sa životnim razočaranjima.

Ništa revolucionarno, niti će pomeriti bilo kakave granice humora na televiziji, ali u tradiciji već etabliranih grumpy old men (Matau i Lemon) ovo je pitka, lepo i sadržajno odglumljena i simpatična serija o omatorelom glumačkom „treneru“ koji je uvek bio blizu holivudskom glamuru, ali nikad zaista baš u njemu, i njegovom agentu, friška udovcu. Glumačka igra Daglasa i Arkina, koji se sjajno drži u 85. godini, jedini je razlog da se ovome da šansa.

THE BODYGUARD (2018)

Taman se ponadate da će odnekle da zapoje Vitni Hjuston, kad ono ne… hladni i uštogljeni Britnaci sočinili su seriju od 6 epizoda (šta će vam više) o visokotajnim međuvladinim operacijama i zaštitarima, da ne kažem hraniteljima tela visokih britanskih čuvara javnog reda, mira i zakona.

Pratimo sposobnog iako istraumatizovanog bivšeg vojnika, koji se nekad odazivao na ime Rob Stark, kako u novom zadatku čuva državnu sekretarku za bezbednost, koju, sasvim slučajno, odjednom svi žele mrtvom, pa možda čak i on. Intrige, zamešateljstva, preokreti, čak i akcije, svega toga ne manjka u ovoj hit seriji koja nije dorasla svojoj reputaciji, pre svega zbog izvesnog praznog hoda i promeni dinaminke u određenim epizodama, ali koja je sasvim solidan uradak britanskog akcionog trilera. Inače, zahvaljujući ovoj ulozi počelo je da se sve glasnije navija za Ričarda Madena da postane novi Bond. Iskreno, možda je za Bonda malo baby face, ali videćemo.

KIDDING (2018)

Posle godina glumačke apstinencije i lutanja, Džim Keri se vraća verovatno i ponajboljom svojom ulogom u poslednjih desetak godina, i to pod producentskom palicom Mišela Gontrija, divnog čudaka koji je podario „Eternal Sunshine“ njegovoj filmografiji.

Dvojac kreativnih ekscentrika sada nam predstavlja neobičnu mešavinu gondrijevske šarenolike neobičnosti sa tragikomedijom „Kidding“ – seriju o dečjem voditelju tipa Branko Kockica koji mora da balansira porodičnu tragediju sa vođenjem najpopularnije dečje emisije u zemlji. Keri apsolutno zaokuplja ulogu naizgled dobroćudnog, ali duboko uznemirenog pasivno-agresivnog glumca/voditelja koji biva pod pritiskom da održava fasadu dečjeg zabavljača dok mu se emotivni svet urušava mutirajući u različite bizarne situacije i odnose. Prava poslastica za sve one koji su sahranili Kerija glumca i u poslednje vreme viđali samo Kerija čudaka.

LOST IN SPACE (2018)

Nisam mislio da se oglašavam ovim povodom, ali me je dijareični efekat poslednje epizode naterao na mrčenje artije, tj. ekrana. „Lost in space“ je mogla da bude umereno zabavna porodična (dakle PG 13) naučno-fantastična eskapistička avantura u svemiru koja insistira na nauci pre nego fantaziji, osedlana uverljivim likovima i napetim situacijama, da se nije previše udavila u bljuzgi sentimentalne baruštine i očekivanih političko-korektnih gluposti koje diktiraju diversifikaciju gde za njom iskonski nema potrebe, kao na primer u okviru jedne porodice koja, izgleda, više ne sme da bude jedne narodnosti, koja god to bila, već mora malo da izmiksuje stvar zarad mira u kući.

Međutim, ako i progutate to, kao i činjenicu da sada majka (za razliku od originala gde je otac bio kolovođa) biva nadnaučnik i alfavođa porodice (što opet jeste dobrodošla promena koja ženskim likovima daje više slobode i kreativnosti na ekranu, ali se doima iznuđenom zbog aktuelne političke klime, pogotovo što je otac skoro pa satanizovan vojničkim zanimanjem i nekim lakonskim odnosom prema porodici), pitanje je da li ćete moći da svarite razne „povrać“ momente koji sevaju munjama na vaše nežno emotivno jezgro negde usred srca, a kao efekat dobijaju „suza mi suzu stiže“ (bukavlno) nivo dramaturgije iz TV sapunice meksičkog ranga. Dakle, sa manje koncentracije na tipičnu američku propagandu o porodičnim vrednostima praćenu lažnim emotivnim katarzama, i sa manje „young adult“ petparačkih pokušaja da se u akciju uvedu nesposobni tinejdžeri, ovo bi mogla da bude relativno zabavna SF igrarija koja je svetlosnim godinama udaljena od užasnog rimejka iz 1998. godine, međutim imajući pregršt svojih problema videćemo da li će biti goriva za drugu sezonu.

Slobodan Novokmet

Robot android AAI-101 (Advanced Artificial Intelligence) već dulje vremena slutio je kako s njim nije sve u redu. Kompozicija ugljika, silicija, plastike i još koječega, bila je jedan od primjeraka ostvarenja umjetne inteligencije, skoro ravne – a u nekim segmentima i nadmoćne – čovjeku. Misaono, logički, pa i s ugrađenim etičkim načelima (kojima se čovječanstvo ravnalo u vrijeme njegove konstrukcije), bio mu je praktički ravan, pa i premoćan; skoro jedina stvar koja mu je manjkala bile su emocije, tek sasvim rudimentarno razvijene, i reprodukcijsko načelo, s obzirom da se gomila inteligentnog silicija, metala i ugljičnih vlakana nije mogla razmnožavati na način primjeren ljudima i nižim animalnim vrstama. Jasno, imao je on sposobnosti da konstruira po volji veliki broj svojih replika, ali nedostajući mu nagon reprodukcije nikada nije to zahtijevao od njega. Bio je „sklepan“, izraz na koji bi se ma koje ljudsko biće, čak i ispod njegovih moralnih i intelektualnih kapaciteta, uvrijedilo do srži, u hongkongškoj fabrici za produkciju visokokapacitetnih uređaja umjetne inteligencije, uključujući i androide njegove vrste. Kako je imao samosvijest ograničenog tipa, limitiranu sviješću o sebi samom (postojanju i individualnosti), vlastitoj zaštiti u skladu s četiri Asimovljeva zakona robotike, mogao je - s obzirom na široku bazu podataka u svojoj memoriji, koju je tijekom bivanja (zovimo nadalje to životom), stalno dopunjavao - promišljati, pa čak i s ljudima razglabati o problemima ma koje vrste, koji tište pojedinca i cijeli mu rod. Sve je mogao relevantno, u skladu s prikupljenim znanjima ljudske vrste, čemu je i sam davao doprinos, shvatiti i postaviti na svoje mjesto, jedino što ga je zbunjivalo bijaše pitanje o Tvorcu čovječanstva, dizajneru Adama i Eve kao prototipova koji su se potom, spontano i samoinicijativno, razmnožavali do milijardi jedinki, nastanjujući zemaljsku oblu. S tim problemom, baš kao ni cijeli rod njegovih stvoritelja, nije mogao izaći na kraj, na logički jasan i besprijekoran način. Mada je sve ljudima sugeriralo da tvor(a)ca nema, ili da je njihovo postojanje sasvim nedokazivo, još uvijek se prevladavajuća bulumenta ljudskih vjernika upinjala u svom nastojanju štovanja, bolje reći obožavanja, hipotetskog bića.

Rekoh već kako se AAI-101 u zadnje vrijeme prilično loše osjećao, u smislu slutnji o ispravnosti vlastitog funkcioniranja, nešto što je njemu govorila isključivo logika, a ljudima (koji u sličnom slučaju to nazivahu bolešću) emocije, koje on nije u potpunosti posjedovao, u ljudskom smislu. Moguće je na to utjecalo i njegovo sve obimnije i duže bavljenje zagonetkom nerješivom čovječanstvu, što se odražavalo na brzinu prosudbe o problemima za koje bijaše dizajniran. Bio je, naime, asistent na fakultetu za antropološka istraživanja hongkonškog sveučilišta. Primijetili su to i ljudi s kojima je surađivao, te su ga sve manje opterećivali sudjelovanjem u nastavi, ostavljajući mu da izvršava tek jednostavne i sve još jednostavnije zadatke. Za to vrijeme um mu se sve više usredotočavao s pitanja o čovjekovom, na pitanje o vlastitom tvorcu. Sve je dublje „sanjao“, „žudio“ – ukoliko su to ispravne riječi za jednog androida njegove klase – da, poput ljudskih vjernika (mada to on ni u kojem pogledu nije bio), upozna svog tvorca. I tako, kao konačno beskoristan u obrazovnom procesu, bješe odložen u skladište isluženih androida, no zaboraviše mu isključiti sve module baterija, što ga još kako-tako održavahu na životu. Ubrzanim pražnjenjem sunčanih baterija njegova egzistencija sve je više podsjećala na opijenost, pretapajuću se u duboki san, dok na kraju nije – sve razmatrajući problem svog stvoritelja - utonuo u konačno mrtvilo, predstavljajući tek gomilu naizgled smisleno povezanih, mrtvih anorganskih komponenti. Kad su ga neko jutro pronašli u tom stanju, otpremiše ga u tvornicu koja je koristila još iskoristive robotske komponente za sklapanje novih androida. Radnik kojem su ga predali u ruke na rastavljanje i izdvajanje upotrebljivih dijelova, ugledavši njegovu oznaku, iznenađeno reče drugu do sebe: „Vidi, ovog sam droida ja sastavio, a sad mi se vratio kao gomila mrtvih dijelova!“. Robot andriod AAI-101 moguće je poslijednjm mikrovatima svijesti, nemajući snage to glasno izreći, u sebi prošaptao „Tata!“, misleći da se susreo sa svojim tvorcem. Ne znam bi li, ili ne bi bio zadovoljan; no bilo kako bilo, pogriješio bi, jer njegov idejni tvorac sjedio je u konstrukcionom birou hongkonškog sveučilišta, radeći na naprednijoj vrsti androida, ponekad krateći vrijeme ispijanjem crne kave, ni za čas ne pomislivši na svog umirućeg „sina“ kojeg su, ne tako daleko od njega, rastavljali na dijelove.

Tko se u to vrijeme nalazio u blizini grobova nekih osoba, od antičkih izumitelja, preko da Vinčija, do još bližih opisanom zbivanju, mogao je prisustvovati rijetko viđenoj (bolje reći, slušanoj) pojavi – škljocanju i kloparanju kostiju pokojnika koji se preokreću u grobu. Da li je - čovjeku nedokučivim putevima - poslijednji vapaj umirućeg androida nekako došao do njih, odnosno onoga u što su se (ako su se), pretvorili nakon vlastitog iščeznuća, zaista ne znam. Istovremeno, negdje u dubinama svemira, moguće se Svevišnjemu - koji taj čas (točnije, otkad mu „sina“ protjerasmo s planete), nije obraćao pažnju na ovaj zametnuti dio vasione - počelo snažno štucati, što se na Zemlji doživjelo kao nepojmljivo nevrijeme, praćeno intenzivnim udarima gromova. Spomenuti konstruktor androida AAI-101, uplašen nenadanom kanonadom s nebesa, prolio je kavu po tastaturi, poprativši to spominjanjem svih svetaca kojih se dosjetio, ni ne pomislivši na moguće uzroke nevremena kakvo još nikad nije doživio. Nije mu ni padalo na um, a teško da bi i njegovom netom svisnulom, nesavršenom projektu (kako od nesavršenog bića očekivati savršeno djelo?) da, ukoliko grmljavina zaista bješe „štucanje“ nekog tipa onkraj svemira, njemu pripadaju i sva autorska prava na ma što postojeće, stvoreno ili zamišljeno u univerzumu. Kakvu je nesreću imao preminuli (nazovimo to tako) AAI-101? Ne to što su mu otkazali ugrađeni procesori ili se nepovratno ugasilo srce – baterija koja ga je održavala živim – već u tome što su ljudi u njega i sklop njegove logike, ugradili vlastite sumnje i iracionalnosti. Da li je to android mogao spoznati? Teško, čime idem na ruku tvrdnjama vjernika svih fela, da ni mi ne možemo spoznati majstora čijih ruku smo djelo. U osnovi cijele muke našeg, ili dokazivanja naših proizvoda (poput umjetne inteligencije iz priče), moguće leži najsavršenija i na neki način najobuhvatnija – po opsegu primjenljivosti - od sviju znanosti i njen zloduh imenom Gedel, sa svoje dve dokazane „teoreme nepotpunosti“ s područja matematičke logike. Pojednostavljeno rečeno, stvar je u tome da u okviru neke konzistentne (doslijedne u izvođenjima tvrdnji iz svojih aksioma) matematičke teorije, postoje točne tvrdnje koje se ne mogu izvesti, odnosno dokazati u toj teoriji. To ne znači da su one u osnovi nedokazive, ali tek u nekoj „metateoriji“, koja obuhvaća onu, unutar koje izričemo nedokazive tvrdnje, što ustvari govori da ni jedna matematičko-logička teorija ne može istovremeno biti potpuna i konzistentna, odnosno – ne može se dokazati konzistentnost cijele aritmetike, već samo vjerovati u nju. Sad, generaliziramo li to (barem u ovoj priči), na cjelokupni opći ljudski svjetonazor, nemoguće je dokazati njegovu konzistentnost sadrži li on tvrdnju o postojanju Tvorca, ili pak o njegovom odsustvu. Možemo tek vjerovati u jedno od toga, a vjeru (bolje rečeno, uvjerenje) – sa naučnog, a ne iracionalnog gledišta – temeljiti na nizu pojedinačnih pojava i teorija iz kojih izvodimo objašnjenja za njih. Kako u teologiji, za razliku od znanosti, takvi dokazi ne postoje, to u racionalnih ljudi (sjetimo se, čovjek se „definira“ kao Homo sapiens), jača povjerenje u potonju. O takvim stvarima teolozi odvajkada vode besplodne rasprave, s čime evolucionisti problema nemaju. Spavaju mirno, čvrsto, a ukoliko već ne mogu zaspati, ne broje „anđele na vrhu igle“, već ovčice koje preskaču plotove.

Ladislav Babić